Etapy in vitro

ZAPŁODNIENIE IN VITRO (in vitro fertilization, IVF)
Jest to najbardziej zaawansowana metoda wspomaganego rozrodu. Stosuje się ją w przypadku istnienia niedrożnych jajowodów, endometriozy u kobiety, nieprawidłowości nasienia u mężczyzny, lub gdy przyczyna niepłodności nie jest znana. Zabieg polega na stymulacji hormonalnej jajników, tak aby wyprodukowały kilka lub kilkanaście dojrzałych komórek jajowych. Na krotko przed owulacją, pod kontrolą USG pobiera się komórki jajowe i po krótkim ostatecznym dojrzewaniu w inkubatorze dodaje się odpowiednio przygotowane nasienie partnera.
Po 18 godzinach sprawdza się, czy komórki jajowe zostały zapłodnione prawidłowo, a w kolejnej dobie, czy rozpoczął się proces ich podziału. Jeśli podziały przebiegają prawidłowo, standardowo w 2-3. dobie hodowli zarodki umieszcza się (transferuje) w macicy kobiety. W wybranych sytuacjach można przedłużyć hodowlę do 6-7 doby, czyli do stadium blastocysty. Poniżej krótko omówione zostaną poszczególne etapy zabiegu zapłodnienia in vitro:

ETAP 1. – stymulacja hormonalna pacjentki
Kobieta przyjmuje preparaty hormonalne w celu stymulacji dojrzewania pęcherzyków jajnikowych wraz z komórkami jajowymi. W 21. dniu poprzedniego cyklu (protokół długi stymulacji) lub od 1. dnia obecnego cyklu (protokół krótki stymulacji) podaje się preparat hormonalny, który hamuje na krótko wydzielanie hormonów płciowych. W 3. dniu cyklu rozpoczyna się właściwa stymulacja – pacjentka przyjmuje preparaty powodujące wzrost pęcherzyków jajnikowych. Wyniki stymulacji są kontrolowane podczas badania USG. 36 godzin przed planowanym pobraniem komórek podawany jest lek, który powoduje ostateczne dojrzewanie komórek jajowych.

ETAP 2. – pobranie komórek jajowych
Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu dożylnym, pod kontrolą USG. Lekarz za pomocą specjalnej cienkiej igły przezpochwowo nakłuwa pęcherzyki jajnikowe i pobiera wszystkie komórki z obu jajników. Zabiegowi towarzyszyć może delikatne krwawienie i lekki ból brzucha, który ustępuje zazwyczaj po zażyciu środka przeciwbólowego.

ETAP 3. – zapłodnienie komórek jajowych i hodowla zarodków
Pozyskane komórki jajowe umieszcza się w inkubatorze w specjalnie przygotowanych do tego celu naczyniach z pożywką. Po 3-4 godzinach dojrzewania w inkubatorze, komórki jajowe zosta ją połączone z plemnikami. Po upływie 18 godzin wiadomo już, które komórki zapłodniły się prawidłowo. Drugiego dnia po zabiegu zarodki osiągają stadium 2-4 komórek, a kolejnego, trzeciego dnia 5-8 komórek (blastomerów) i w rym stadium najczęściej przeprowadzany jest transfer.

ETAP 4. – transfer zarodków do macicy
W ostatnim etapie, najczęściej 3. dnia po zabiegu, zarodki zostają umieszczone za pomocą cienkiego plastikowego cewnika (katetera) w jamie macicy kobiety. Zwykle wprowadza się 1-2 zarodki. Transfer zarodków jest zupełnie bezbolesny. Od dnia transferu, przez kolejne 14 dni konieczne jest przyjmowanie progesteronu, który wpływa korzystnie na stan błony śluzowej macicy i ułatwia zagnieżdżenie zarodków w macicy.

Docytoplazmatyczne wprowadzenie plemnika (ICSI)
Metoda ta jest rozwiązaniem dla mężczyzn, którzy mają niewielką liczbę plemników w nasieniu lub dla par, u których mimo dobrej jakości komórek jajowych i nasienia nie dochodzi do zapłodnienia metodą klasyczną IVF. ICSI polega na wprowadzeniu pod mikroskopem, przy pomocy szklanej cienkiej igły pojedynczego plemnika do komórki jajowej. Jeżeli komórka ulegnie zapłodnieniu, dalsza hodowla i transfer przebiega identycznie, jak w przypadku klasycznego zapłodnienia in vitro.

Wspomagany proces wylęgania z otoczki (AZH – Assisted Zona Hatching)
Przed zapłodnieniem i w okresie wczesnego rozwoju zarodkowego, komórka jajowa, a później zarodek otoczone są osłonką przejrzystą (zona pellucida). Pełni ona ważną rolę w wiązaniu plemników, następnie chroni zarodek w okresie wczesnego rozwoju i ułatwia jego transport przez jajowód. Po wniknięciu plemnika, osłonka przejrzysta w naturalny sposób twardnieje, co zapobiega zapłodnieniu polispermicznemu. Kiedy zarodek osiągnie stadium blastocysty (5.-6. dzień po zapłodnieniu), przed rozpoczęciem implantacji w macicy, osłonka staje się cieńsza, a następnie pęka. Zarodek wydostaje się z niej i wchodzi w bezpośredni kontakt z błoną śluzową (endometrium) macicy. Proces ten nazywa się „wylęganiem” zarodka (embryo hatching). Jeśli zarodek pozostanie w osłonce, nie nastąpi proces implantacji. Przyczyną braku wylęgania się zarodka może być wadliwa budowa osłonki, a także zbyt silne jej stwardnienie.
Wśród technik wspomaganego rozrodu coraz częściej ma zastosowanie metoda wspomaganego procesu wylęgania z otoczki -AZH (Assisted Zona Hatching). Polega ona na mikrochirurgicznym nacięciu osłonki przejrzystej, co w założeniu ma wspomóc proces wylęgania. Zabieg przerwania ciągłości osłonki przejrzystej przeprowadza się za pomocą prostego i bezpiecznego systemu laserowego. W naszym ośrodku stosowany jest laser Octax firmy MTG. Jest to podczerwona dioda, która emituje promieniowanie o częstotliwości 1,48 µm. W wyniku zadziałania promieniowania laserowego powstaje w osłonce przejrzystej zarodka szczelina średnicy 5-l0µm. Przez powstałą szczelinę zarodek powinien wydostać się z osłonki przejrzystej i zagnieździć w błonie śluzowej macicy. Proces ten nazywa się implantacją. Zabieg wykonuje się tylko na zarodkach wybranych do transferu. 
Główna zaletą techniki laserowej w porównaniu z innymi metodami, np. metodą enzymatyczną, jest brak mechanicznych, chemicznych i termicznych efektów ubocznych działających na zarodek. Jest to metoda wydajna, szybka i bezpieczna.
Obserwacje kliniczne dowiodły, że po zabiegach, podczas których wykonano nacięcie osłonki przejrzystej, odsetek implantujących się zarodków, w porównaniu z wynikami transferu zarodków z nienaruszoną osłonką jest wyższy. Procedura ta jest szczególnie wskazana u pacjentek:

1. powyżej 38. roku życia – wraz z wiekiem wzmaga się tendencja do zbyt silnego twardnienia osłonki przejrzystej
2. z podwyższonym poziomem hormonu FSH
3. z wielokrotnymi niepowodzeniami w leczeniu niepłodności za pomocą technik wspomaganego rozrodu
4. z powtarzającymi się poronieniami (co najmniej 2 stwierdzone w wywiadzie)
5. z niepłodnością uwarunkowaną zaburzeniami immunologicznymi
6. z endometriozą

Mrożenie zarodków (krioprezerwacja)
Zarodki, które nie zostały wykorzystane do transferu są zamrażane. Zamrożony zarodek  może być przechowywany przez długi czas, bez uszczerbku dla jego jakości. Może być wykorzystany w przyszłości do kolejnego transferu. W tym przypadku nie zachodzi konieczność następnej stymulacji hormonalnej pacjentki. Jeżeli pierwsza próba powiodła się i zaowocowała ciążą, zamrożone zarodki mogą być wykorzystane w celu uzyskania następnej ciąży.